Yuval Noah Harari - Bậc thầy tư duy và ngôn từ về các vấn đề lớn của xã hội.
Trước đây, với tôi, khi đọc hết cuốn Sapiens - Lược sử loài người thì đã rất nể phục ông ở khả năng vận dụng ngôn từ để vừa tóm tắt lược sử vừa đưa ra các nhận định về các vấn đề vĩ mô xuyên suốt dòng chảy lịch sử. Đến cuốn Homo Deus - Lược sử tương lai thì ngày đó tôi phải bỏ dở, do chưa đủ tư duy để lĩnh hội, diễn đạt được những ý văn. Đến nay Home Deus là cuốn sách rất thành công mà tôi vẫn chưa có dịp nghiền ngẫm đọc lại.
Gần đây, thì ông cho ra mắt thêm cuốn Nexus - Lược sử mạng lưới thông tin, và tôi đã có thời gian đọc hết cuốn sách này. Với tôi, đây lại là một tuyệt phẩm nữa về cách vận dụng ngôn từ để tóm lược lịch sử, mà lần này là lịch sử của mạng lưới thông tin. Thế giới thông tin vốn dĩ vẫn luôn chuyển động như vậy, âm thầm qua nhiều thế hệ con người, nhưng chỉ có ở cuốn sách này, thì ta mới dễ dàng hiểu được bản chất, gọi tên những nguyên tắc vận hành của mạng lưới này.
Là người làm trong lĩnh vực công nghệ thông tin - một nhánh của mạng lưới thông tin, khi chuẩn bị đọc cuốn sách này, tôi đã rất hào hứng và tò mò về bản chất thực sự của thông tin. Và đúng, sau khi đọc xong cuốn sách, nhiều khái niệm và bản chất của thông tin được khai mở với tôi.
Sau cuốn Tôi tự học, thì đây là cuốn sách tiếp theo mà sau khi đọc, tôi muốn ghi chú lại. Đây không phải bài review sách, đây là một bản ghi nhớ về mạng lưới thông tin và AI cho riêng tôi:
Thông tin là bản chất để định hình thể chế và là công cụ của quyền lực
Xuyên xuốt chiều dài lịch sử, từ Âu đến Á, từ thời kỳ đồ đá đến cuộc cách mạng công nghiệp, từ các giáo hội đến các vị vua phong kiến,... hình thái xã hội hình thành dựa trên sự kết nối thông tin. Tầng lớp tinh hoa kiểm soát quyền lực bằng cách điều hành luồng thông tin chảy trong xã hội. Thông tin ở các nước tư bản có cơ chế phân nhanh, tu chính nhưng khó quản lý. Thông tin ở các nước xã hội chủ nghĩa thì tập trung, dễ định hình và xử lý, nhưng khó hồi phục nếu xảy ra đứt gãy. Thông tin là vũ khí, thay đổi thông tin có thể làm thay đổi cả thể chế.
Bản chất của thông tin không phải để dẫn tới sự thật
Không phải cứ thu thập nhiều thông tin hay để các luồng thông tin tự do trao đổi thì ta có thể biết được sự thật của mọi vấn đề. Bản chất của thông tin không phải là phản ánh sự thật. Bạn chỉ thấy được thứ mà người cung cấp thông tin muốn bạn thấy. Mạng lưới thông tin là công cụ để tạo ra sự hợp tác và kết nối. Thông tin phục vụ quyền lực,
Trí tuệ phi nhân
Những bộ máy trí tuệ do con người tạo ra thì được gọi là trí tuệ nhân tạo. Trong thời đại hiện nay, Trí tuệ nhân tạo ngày càng thông minh và càng giúp ích được cho cuộc sống của con người. Trong tương lai gần, những cỗ máy trí tuệ nhân tạo sẽ thông minh hơn nữa, chúng sẽ tự tư duy, tự tổ chức, phát tiển và sản sinh ra các sản phẩm trí tuệ khác mà không cần sự tác động từ con người. Những trí tuệ này được gọi là trí tuệ phi nhân.
Những trí tuệ phi nhân này sẽ trở thành những tác nhân tích cực tham gia vào hoạt động kết nối xã hội, chúng có trí tuệ, nhưng không có nhân tính của một con người. Vậy, làm sao chúng ta kết nối, kiểm soát và trao đổi thông tin với chúng?
Con người sẽ luôn phải kết nối
Máy tính đang đẩy con người đến một kiểu tổn tại mới, mà ở đó chúng ta luôn phải kết nối và luôn bị theo dõi... Ngay cả khi mạng lưới có khả năng vô hại, thực tế rằng nó luôn "hoạt động" có thế gây tổn hại cho các thực thể hữu cơ như con người, vì nó sẽ lấy đi cơ hội của chúng ta trong việc ngưng kết nối và nghỉ ngơi.
Nếu một sinh vật không bao giờ có cơ hội nghỉ ngơi, cuối cùng nó sẽ ngã quỵ và chết. Nhưng bằng cách nào chúng ta làm cho một mạng lưới không bao giờ nghỉ ngơi hoạt động chậm lại và cho chúng ta chút giây phút nhàn hạ?
Cái giá của AI
Từ khi phát triển năng lượng hơi nước và điện báo, thế giới đã trải qua các mô hình: đế quốc thực dân, chủ nghĩa quốc xã,.. 2 cuộc chiến tranh thế giới và 1 cuộc chiến tranh lạnh, chỉ để trả giá cho phép thử về tìm ra cách thức định hình nền cách mạng công nghiệp.
Cái giá phải trả cho chu kỳ tiếp theo khi quản lý kỹ thuật sinh học và AI là bao nhiêu?
Bên cạnh vòng quay bận dộn và đầy lo toan của cuộc sống, sách này dành cho ai quan tâm về thông tin và muốn thêm lo lắng về hiện tại, nơi mà làn sóng AI đã và đang đẩy chúng ta đi từng ngày.
